Przypadająca w 2011 roku 150. rocznica urodzin Sofíi Casanova Lutosławskiej stała się okazją do przypomnienia życia i twórczości tej postaci – poetki, pisarki, żony filozofa z Drozdowa Wincentego Lutosławskiego, Hiszpanki z pochodzenia i Polki z wyboru. W ubiegłym roku Muzeum Przyrody w Drozdowie wydało po stu latach od pierwszego wydania polskiego, powieść autorstwa Sofíi Lutosławskiej pt. „Więcej niż miłość ”. W tym roku, 9 września odbyła się międzynarodowa konferencja poświęcona pisarce.

 Starosta Łomżyński Lech Marek Szabłowski oraz Dyrektor Muzeum Przyrody w Drozdowie Anna Archacka przywitali licznie zgromadzonych gości, wśród których byli potomkowie rodziny Lutosławskich: wnuk Sofíi Casanova Lutosławskiej o. Karol Wojciech Meissner, pani Teresa Witkowska, pan Olgierd Witkowski z synem Janem, pan Ryszard Lutosławski, pani Maria Dziekańska, pani Teresa Chełkowska, pan Kacper Zalewski z synem i synową. Z Hiszpanii przybyli: Amelia Serraller z Uniwersytetu w Madrycie, Marcos Gallego – reżyser filmu dokumentalnego o Sofii Casanova Lutosławskiej, Luis Mendez – dziennikarz galicyjskiej telewizji TVG oraz przewodniczący Stowarzyszenia Prasy w Santiago de Compostela. Nie zabrakło również przedstawicieli władz samorządowych i polityków, wśród których oprócz Starosty Łomżyńskiego Lecha Marka Szabłowskiego byli również poseł na Sejm RP pan Jacek Bogucki, radny Sejmiku Województwa Podlaskiego pan Marek Olbryś, radni Powiatu Łomżyńskiego. Na konferencji licznie zgromadzili się także przedstawiciele środowisk oświatowych, instytucji kultury i nauki, stowarzyszeń kulturalnych, duchowni oraz mieszkańcy Drozdowa i Łomży.

Referaty wygłoszone podczas konferencji dotyczyły ważnych kwestii związanych z twórczością pisarki, samą powieścią „Więcej niż miłość”, twórczością reporterską (liczne reportaże i wywiady zamieszczane były m. in. w hiszpańskim monarchistycznym piśmie „ABC”), związkach Lutosławskiej z Polską.

Dr Maria Filipowicz-Rudek z Instytutu Filologii Romańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w referacie zatytułowanym „Spolonizowałam się moja Blanco...” słów kilka o tożsamościowych motywacjach Sofíi Casanovy omówiła związki pisarki z Polską, oceny Polaków i polskości oraz rozterki na tym tle jakie młoda Hiszpanka zawarła w listach wysyłanych do Hiszpanii, a przede wszystkim do ważnej dla pisarki przyjaciółki, jaką była Blanca de los Rios.

Mgr Magdalena Pabisiak (Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie) wygłosiła referat pt. Zabójczy owoc poznania w powieści epistolarnej Sofíi Casanova Lutosławskiej, w którym poruszyła kwestie związane z głębokim przesłaniem i wątkami uczuciowymi, jakie zawarte są w powieści „Więcej niż miłość”.

Mgr Magdalena Barbaruk (Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego) w referacie Więcej niż miłość. „Ordo amoris” Sofíi Casanova Lutosławskiej (próbka portretu kulturowego) omówiła, przy użyciu kategorii filozoficznych i kulturoznawczych, problematykę miłości oraz kobiecości w twórczości Sofíi, nakreślając portret światopoglądowy i kulturowy pisarki.

Lic. Amelia Serraller z Sekcji Slawistyki Universidad Complutense de Madrid zaprezentowała referat Strony historii współczesnej. Życie i twórczość reporterska Sofíi Casanova Lutosławskiej. Przedstawiła ważny wątek w życiu pisarki jakim była twórczość reporterska (szczególnie do pisma „ABC”), której wartość historyczna jest nie do przecenienia.

Prof. Piotr Sawicki z Instytutu Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego zaprezentował polonica - motywy polskie w twórczości pisarki w wystąpieniu zatytułowanym Polonica w twórczości Sofíi Casanova Lutosławskiej z okresu łomżyńskiego. Iberysta, autor wstępu do powieści „Więcej niż miłość” oraz Magdalena Pabisiak – tłumaczka wierszy, przestawili utwory Sofíi: wiersz o Romanie Dmowskim, wiersz adresowany do Gabrieli Balickiej – przyjaciółki pisarki, żony wybitnego polskiego socjologia Zygmunta Balickiego. Natomiast utwór Drozdowo (zamieszczony poniżej) otrzymał każdy z uczestników.

Dr Tomasz Mróz (Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego) wygłosił referat Sofía Casanova Lutosławska oczami męża. Fascynacja – rozczarowanie – pogodzenie, który był analizą małżeństwa pisarki z filozofem Wincentym Lutosławskim oraz opinii jakie Lutosławski na temat własnego związku wypowiadał.

Mgr Stanisława Chyl – była Dyrektor Muzeum Przyrody w Drozdowie, przedstawiła w swym referacie wspomnienia i opinie mieszkańców Drozdowa na temat Sofíi Casanova Lutosławskiej.

Mgr Marcin Rydzewski (Muzeum Przyrody w Drozdowie) przedstawił kilkunastominutowy film pt. Sofía Casanova Lutosławska we wspomnieniach rodziny będący zapisem wspomnień wnuków pisarki o. Karola Wojciecha Meissnera OSB oraz Teresy Doerffer.

Ważnym głosem podczas konferencji były wspomnienia wnuka Sofíi Casanova Lutosławskiej o. Karola W. Meissnera OSB, jakimi podzielił się z gośćmi, a które dotyczyły „Babunity” (tak bowiem wnukowie nazywali Sofię) oraz swojego dziadka Wincentego Lutosławskiego w kontekście małżeństwa pisarki i filozofa.

Konferencja obfitowała także w niezwykle ważne i ciekawe imprezy towarzyszące. Odbył się pokaz filmu „Walizka Sofíi” – wersja po galicyjsku z polskimi napisami. Przed projekcją kilka słów i refleksji na temat filmu i jego bohaterki wyraził reżyser Marcos Gallego.

Zakończeniem konferencji była zaś lektura fragmentów powieści „Więcej niż miłość” w wykonaniu studentów koła teatralnego z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie pod opieką Magdaleny Pabisiak: Piotra Kocandy i Izabeli Góral oraz koncert gitarowy muzyki hiszpańskiej jaki wykonała dla zgromadzonych w salonie drozdowskiego Muzeum Hiszpanka, jedna z prelegentek – Amelia Serraller.

Podczas konferencji obejrzeć można było wystawę planszową poświęconą Sofíi Casanova Lutosławskiej autorstwa Teresy i Krystyny Witkowskich oraz wystawę muzealiów związanych z pisarką, przywiezionych m.in. przez Marię Dziekańską. Wśród nich znalazła się 100-letnia chusta należąca do pisarki, obraz olejny autorstwa Wacławy Lignowskiej, dla której Sofía była ulubienicą, zdjęcia, karty z odręcznym pismem Sofíi.

Konferencji towarzyszyło uroczyste wręczenie nagród Starosty Łomżyńskiego za działalność w dziedzinie kultury. Nagrodami uhonorowani zostali:

Pani Donata Teresa Godlewska – historyk, archiwistka, łomżynianka, niedościgniona badaczka historii Ziemi Łomżyńskiej, autorka m. in. monumentalnych „Dziejów Łomży”.

Pani Beata Sejnowska-Runo – nauczycielka SP w Jeziorku, społeczny kustosz miejsca pamięci w Lesie Jeziorkowskim, autorka m. in. publikacji „Jeziorko. Cmentarz na Leśnej Polanie”, opiekunka chóru „Szkolne Słowiki”, organizatorka spotkań i wieczorów patriotycznych oraz wieczorów kolęd i pastorałek odbywających się w Muzeum Przyrody w Drozdowie, energiczny animator życia kulturalnego.

Zespół Pieśni i Tańca „Łomża” - założony w 1977 roku, występujący na wielu festiwalach i przeglądach folklorystycznych, uhonorowany wieloma nagrodami i wyróżnieniami, niezwykle zasłużony dla kultywowania dziedzictwa kultury ludowej Ziemi Łomżyńskiej.

Po uroczystym wręczeniu nagród członkowie Zespołu Pieśni i Tańca „Łomża” zaprezentowali gościom dwie suity.

Muzeum Przyrody w Drozdowie pragnie serdecznie podziękować firmom i instytucjom, które wsparły przedsięwzięcie: Instytutowi Cervantesa, Zakładowi Usług Informatycznych NOVUM, hurtowni NEGRESCO, Restauracji Małgorzata nad Rzeką, piekarni „Okruszek”, Zakładowi Cukierniczemu Leszka Gutowskiego, Zakładowi Piekarniczo-Cukierniczemu „Sękacz” Jarosława Kalinowskiego.

Dziękujemy patronom medialnym, którymi byli: portal 4lomza, Gazeta Współczesna, Studio Skorpion, Radio Nadzieja.

Sofía Casanova Lutosławska

Drozdowo

Żadnych zmian? Jakże! Przecież już listowie
pożółkło w gaju, wczoraj w gąszcz splecione,
bocian odfrunął, a na strzechach wrony,
siadłszy gromadą, gwarzą w swojej mowie,
i po raz pierwszy zawiało dziś chłodem,
więc niespokojnie czarne pióra stroszą,
bo ten wiatr mroźny jest zimy heroldem.
Geniusze lasu, co spędzają życie
skryci przed słońcem, którego nie znoszą,
wciąż się krzątają w cieniach, pod sosnami,
tam, gdzie puszczańskie plotki się panoszą.
A skoro śniegu powiewne batysty
przystroją stepy w zawoje obfite
i nurt potoków wstrzymają falisty
w tan dziki puszczą się geniusze leśni
na wiatr rzucając tajemnicze pieśni
które dościgną złoczyńcę skowytem,
dobremu zabrzmią kołysanki echem
i prosto w ucho parskną drwiącym śmiechem
temu, co marzy by mu się Fortuna
zmienna choć jeden raz w życiu zaśmiała.
Żadnych zmian? Jakże! Na ścieżce zawiłej
co pnie się w górę, na próżno szukałam
polnego kwiatu, który mi tak miły,
bez oznak życia spotykam mrowisko
w krąg jeno zmarzłe błoto - ot i wszystko.
Tylko na drodze zobaczysz człowieka,
którego wzrokiem współczującym witasz
zawsze; jak wczoraj, tak i dziś się trudzi,

pot mu po twarzy umęczonej ścieka

mgłą zasnuwając przenikliwe oczy.
Odkąd się rześki poranek obudzi,
póki nie zgaśnie słońce o zachodzie,
tłucze i w stosy układa kamienie,
wciąż się ku ziemi chyli siwa głowa
budząc współczucie jak dusza czyśćcowa;
bo przecież wszystko się zmienia w przyrodzie,
tylko ta ludzka niedola się wlecze,
kres życia znamy, gdzie kres nędzy leży?
Więc tylko zło jest wieczne? Ale wiecznie
także nadzieja krok w krok przy nim idzie,
i jest przy każdym, jak tu, przy tym Żydzie,
który się trudzi, i słabnie i wierzy.

tłumaczenie: Magdalena Pabisiak