Znamy potęgę roślin z rodziny kapustowate (krzyżowe) od strony smaku chrzanu i niezrównanego zapachu maciejki (Lewkonia długopłatkowa). Kiedyś powszechnie uznawano przeciwzapalne działanie okładów z liści kapusty a stulisz lekarski rósł niemal przy każdym płocie. Dziś jest już inaczej. Ucieka ta wiedza bardzo szybko. Tymczasem nasza kochana Polska jest jeszcze ciągle zasobna w gatunki roślin określanych jako chwasty o rewelacyjnych właściwościach. Przykładem niech będzie Tasznik pospolity, niepozorny gatunek, w kwietniu i maju już w pełni kwitnący i owocujący. Jak zawsze odsyłam do niezastąpionego źródła wiedzy jakim są publikacje dr Henryka S. Różańskiego
„Wyciągi z tasznika wywierają wpływ przeciwkrwotoczny, odkażający, wykrztuśny, żółciopędny, moczopędny, przeciwbiegunkowy, przeciwzapalny. Zwiększają perystaltykę jelit, regulują przemianę materii, likwidują nieżyty jelit i żołądka, uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, zapobiegają wylewom krwi pod skórę, wysiękom limfy”.
Najbardziej wartościowe są zimne wyciągi z ziela (sok, macerat, nalewka, alkoholatura). Sprawdzają się między innymi przy; „niskim ciśnieniu krwi, plamicach, żylakach, krwotokach z siatkówki i wybroczynach na siatkówce, krwawieniach z nosa i dziąseł (+ wit. C i napar z ruty), krwiomoczu, zapaleniu nerek i pęcherza moczowego, biegunkach (w tym także krwawych), gruźlicy, teleangiektazjach, trądziku różowatym, chorobie wrzodowej, kamicy moczowej i żółciowej, reumatyzmie, dnie, wysiękach limf. i okołostawowych”.
Surowcem jest ziele, które zbiera się w czasie kwitnienia gdy już są owoce, i suszy w temperaturze pokojowej (nie może przekraczać 35o C). Trwałość surowca wynosi tylko 4 miesiące, dlatego warto samemu pozyskać i przygotować jakiś preparat! To co jest niezwykle ważne – pamiętajmy żeby nigdy nie wyrywać w danym miejscu doszczętnie wszystkiego. Zawsze zostawmy trochę kwitnących i owocujących roślin dla wysiania nasion.
Tasznik pospolity gotowy do zbioru. Teraz (w kwietniu i maju) spotkamy go łatwo w Łomży przy krzewach, kwietnikach, na trawnikach oraz na działkach i polach.
Cechą charakterystyczną tasznika jest serduszkowaty kształt owoców – łuszczynek.
Tobołki polne
Tobołki polne należące do rodziny kapustowate mają podobny do tasznika skład i działanie. Kwiaty białe, drobne, na dość długich szypułkach, zebrane na szczytach pędów kwiatowych w grona. Owocem jest charakterystyczna łuszczynka, szeroko obłoniona, o średnicy 10-15 mm, z wcięciem na wierzchołku.
Nie jest łatwo uzyskać świeży sok z tasznika albo tobołków polnych. Wydajne jest przygotowanie ustabilizowanego maceratu ze świeżego ziela tasznika. Całe ziele tasznika należy zmielić w maszynce do mięsa lub rozdrobnić w blenderze, zalać wodą lekko osoloną (0,8-0,9% roztwór NaCl) i pozostawić na 6-8 godzin (proporcje: 1 część ziela na 1 część roztworu soli). Przecedzić. Następnie dodać nieco gliceryny ( do 75 ml maceratu dać 25 g gliceryny). Tak przygotowany i ustabilizowany macerat można przechowywać w woreczkach na lód w zamrażalniku 1 rok). Pić po 30 ml 2-3 razy dziennie lub przy krwawieniach kilka razy dziennie (4-6) lub stosować do okładów, irygacji, lewatyw i tamponady. Na bieżące potrzeby możemy przyrządzić mniejsze ilości i stosować według poniższych dawek terapeutycznych dr Różańskiego.
Macerat: 4 łyżki świeżego lub suchego ziela zalać 1 szklanką przestudzonej, przegotowanej wody o temp. pokojowej; pozostawić 8 godzin pod przykryciem; przecedzić. Pić w zależności od potrzeby 100-150 ml 2-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml. 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96,4 ml, 3-4 razy dz.
Miód tasznikowy - Mel Bursae pastoris: na każdą łyżkę miodu dać 1 łyżeczkę proszku tasznikowego z suchego ziela i pół łyżeczki gliceryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.
W mieszankach ziołowych, z których przyrządza się odwar lub napar tasznik pełni rolę dostarczyciela flawonoidów uszczelniających i wzmacniających naczynia krwionośne, w minimalnym natomiast stopniu - środka hemostatycznego = przeciwkrwotocznego
Stulisz lekarski Sisymbrium officinale
Dawniej napar zażywano przy zapaleniu oskrzeli, chrypce, kaszlu, przeziębieniach, a nawet zapaleniu płuc. Szczególnie sprawdza się przy suchym i bolesnym kaszlu oraz zaflegmieniu dróg oddechowych. Nasiona rozdrabniano i mieszano z miodem, po czym zażywano przy nieżytach układu oddechowego. Z miodem można także mieszać zmielone świeże ziele, przy czym dla utrwalenia należy dodać na każdą łyżeczkę zmielonego ziela stulisza 1 łyżeczkę spirytusu lub gliceryny oraz 1-2 łyżki miodu lipowego, spadziowego, gryczanego lub rzepakowego. Wymieszać. Zażywać kilka razy dziennie po 1 łyżce płaskiej.
Stulisz pomaga w leczeniu niewydolności sercowo-płucnej.
Miesiącznica też należy do rodziny kapustowate.
Znamy miesiącznicę jako roślinę ozdobną głównie z owoców (a właściwie z przegród w łuszczynkach) pod nazwą Judaszowych srebrników. Kapustowate mają zdolność wiązania i skutecznego usuwania z organizmu metali ciężkich i węglowodorów co doskonale widać na przykładzie miesiącznicy.
Spośród cennych glukozynolatów występujących w kapustowatych najbardziej znany jest sulforafan z brokułów. Chroni stawy (potwierdzone badaniami w Wielkiej Brytanii) przed różnego rodzaju zwyrodnieniami. Blokuje kolagenazę degradującą chrząstki stawowe. Sulforafan wspomaga też walkę z zapaleniem przełyku, a nawet z rakiem żołądka.
Sulforafan jest w stanie nawet zwalczyć niektóre grupy bakterii, odpornych na stosowane w leczeniu antybiotyki, pobudza i regeneruje naczynia krwionośne. Oprócz tego w brokułach znajdziemy też chrom, który razem z insuliną optymalizuje poziom cukru we krwi.Blanszowanie, gotowanie niszczy myrozynazę, enzym konieczny do wytworzenia sulforafanu
Tworzy się on w największej ilości, kiedy świeże warzywo zjadamy na surowo. Pamiętajmy, że kalafiory, brokuły, brukselka i inne to uzyskane w hodowli odmiany kapusty warzywnej. Wszyscy mamy powód ze względu na bogaty skład roślin aby kapustowate spożywać na surowo (nawet 1 łyżkę rotacyjnie co 4 dni jeżeli mamy jakieś uczulenia czy nietolerancje na rośliny z tej rodziny).
U nas też czosnaczek odkrywany jest na nowo jako smaczny dodatek do surówek. Z nasion można sporządzać atrakcyjne musztardy.
Pieprzyca siewna (Rzeżucha) Lepidium sativum L. (wysiewana na święta jako „trawka dla baranka”)
Spożywanie tej rośliny zwiększa odporność chroniąc organizm przed przeziębieniami. Wystarczy łyżka dziennie! Zawiera witaminę A, witaminę C (duże ilości), witaminę E, magnez, łatwo przyswajalne żelazo, wapń, jod i siarkę, sole mineralne, olejki eteryczne, glukonasturcyinę i inne związki. Regeneruje organizm, wspomaga trawienie oraz przeciwdziała cukrzycy. Wykorzystywana jest w leczeniu anemii. Ze względu na zawartość jodu, zalecana jest w leczeniu osób z niedoczynnością tarczycy a zawarta w niej siarka dobrze działa na skórę, włosy, paznokcie. Świeże ziele starte z tłuszczem gęsim albo olejem lnianym użyte zewnętrznie, miejscowo działa rozgrzewająco, poprawia krążenie krwi, niszczy bakterie, drożdżaki, roztocza, usuwa wypryski. Nasiona pieprzycy siewnej pochodzą z uprawy. Natomiast na dziko występują u nas inne, rodzime gatunki.
Rzeżucha gorzka (Cardamine amara L.) – masowo rośnie w olsach źródliskowych przy Muzeum.
Z dodatkiem tego zioła przygotowuje się pyszne i zdrowe sałatki. Uprawiana jest w Egipcie i Francji. Wiosną na początku maja (potem trzeba uwzględnić dokuczliwe komary) na łąkach można nazbierać do sałatek smacznych, kwitnących pędów Rzeżuchy łąkowej.
Fot. Zorzynek rzeżuchowiec na kwiatach Rzeżuchy łąkowej.
Podobne właściwości odżywcze i lecznicze jak rzeżucha – Cardamine posiadają inne rośliny z kapustowatych. Mamy w sprzedaży np. rokiettę wodną znaną jako rukola.
Warto sprawdzić jak smakują rzepicha ziemnowodna, rzodkiewnik – Arabidopsis, gorczycznik – Barbarea, czy też rukiew wodna – Nasturtium officinale (inna jej używana nazwa to rzeżucha wodna). Najważniejsze żeby tych wspaniałych roślin choć trochę co jakiś czas jeść też na surowo.
Polecane źródła:
http://www.rozanski.ch/fitoterapia3.htm
https://rozanski.li/598/sisymbrium-officinale-stulisz-lekarski-w-dawnej-fitoterapii/
https://rozanski.li/3452/tasznik-pospolity-capsella-bursa-pastoris-l-medik-w-praktycznej-fitoterapii-przeglad-wybranej-literatury/
https://www.medonet.pl/zdrowie/diety,brokuly---wartosci-odzywcze--wlasciwosci-zdrowotne--zastosowanie,artykul,1690462.html
Teresa Grużewska
